د توغندیو جوړولو لپاره په اړینو موادو بار دوهمې بیړۍ له چین څخه د ایران په لور حرکت پیل کړی دی. د امریکا غږ د یو څېړنیز راپور او لویدیځو رسنیو له مخې، دا له چین څخه ایران ته د توغندیو جوړولو لپاره د اړینو موادو او وسایلو د لیږدولو د پلان برخه ده.
د بیړیو د څار وبسایټونه ښيي چې د جیران په نوم د ایران بیرغ لرونکې دغه بیړۍ د دوشنبې په ورځ له چین څخه د یوې میاشتې ځنډ وروسته وخوځېده.
د فایننشیل ټایمز، وال سټریټ ژورنال او سي این این د جنوري او فبروري د میاشتو راپورونو په اساس، جیران د هغو دوو بیړیو څخه یوه ده چې ایران یې له چین څخه د شاوخوا ۱۰۰۰ مټریک ټنه سوډیم پرکلوریټ د واردولو لپار کاروي.
دغو رسنیو د لویدیځ د استخباراتي سرچینو له قوله لیکلي چې له لیږدېدونکو موادو څخه په کافي اندازه امونیم پرکلوریټ جوړیدای شي چې د ۲۶۰ منځني واټن ایراني توغندیو لپاره د سون جامد مواد برابر کړي.
د خبري رسنیو په حواله، د ګلبون په نوم بله بیړۍ د فبروري په ۱۳مه له ۱۹ ورځني سفر وروسته د چین له ختیځ ساحل څخه د ایران بندر عباس ته ورسېده. د "مرین ټرافیک" په نوم د بیړیو د څار وبسایټ وايي، دغه بیړۍ د چین په جنوبي بندر ژوهای ګاولان کې د دوو ورځو لپاره ودرېده او ایران ته یې ناڅرګند توکي ولیږدول.
د ګلبون او جیران بیړۍ، چې د ایرن د بیړیو دولتي ادارې سره تړاو لري، د امریکا د خزانې وزارت په بندیزونو کې شاملې دي. د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت د ایرن د بیړیو حکومتي اداره چې د تهران لخوا د اکمالاتو لپاره استعمالیږي، په بندیزونو کې شامله کړې ده.
د ګلبون بیړۍ د جنوري او فبروري په میاشتو کې له چین څخه ایران ته سفر کړی دی. د جیران بیړۍ، د بیړیو د تګ راتګ د نړیوال قانون له مخې، د څار د اړینې آلې د معلوماتو په اساس، د چین په لیوهنګ ټاپو کې د تیر کال راهیسې د مارچ تر دریمې، په داسې حال کې چې هیڅ بار یې نه درلود، لنګر اچولی و.
د جیران بیړۍ د مارچ په اتمه د ژوهای ګولان ساحل ته ورسېده. او دوه ورځې وروسته یې د بندر عباس په لور حرکت پیل کړ چې د رسېدو نیټه یې د مارچ ۲۶مه ښودل شوې ده.
په دوبۍ کې د "اې او ایس ریسک ګروپ" د استخباراتي چارو څېړونکي مارټین کیلي امریکا غږ ته وویل چې په ژوهای ګولان بندر کې دغه بیړۍ له عادي حالت څخه له دوو مترو زیاته په اوبو کې ډوبه وه، په دې معنی چې په دغه ځای کې یې دروند بار پورته کړی دی.
د جیران بیړۍ د موقعیت د معلوماتو په اساس، په ځايي وخت د جمعې په ورځ، د مارچ ۱۴ (کب ۲۴)، دا بیړۍ د انډونیزیا د ریاو ټاپوګانو ترمنځ د سینګاپور د آبنا په لور په حرکت کې ده.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت له چین څخه ددې بیړۍ د حرکت په اړه د امریکا غږ د معلوماتو غوښتنې ته سمدستي ځواب ندی ویلی. امریکا غږ همدارنګه د سه شنبې په ورځ، په دې اړه په نیویارک کې د ملګرو ملتونو په دفتر کې د ایران له استازو څخه د ایمیل له لارې د معلوماتو غوښتنه وکړه، خو سمدستي یې ځواب ندی ویلی.
د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت تېره میاشت امریکا غږ ته وویل چې د ایران له لورې د چین څخه د سوډیم پرکلوریټ واردولو لپاره د ګولبن او جیران د کارولو په اړه په فایننشل ټایمز او وال سټریټ ژورنال کې د خپرو شویو راپورونو څخه خبر دي.
د وزارت یو ویاند وویل چې د بهرنیو چارو وزارت د استخباراتي مسلو په اړه تبصره نه کوي خو "د هغو توکو، تجهیزاتو او ټیکنالوژۍ د خپریدو په مخنیوي باندې تمرکز کوي چې کولی شي د ایران د توغندیو یا نورو وسلو پروګرامونو ته ګټه ورسوي، او د بندیزونو له لارې ایران مسؤل ګرځولو ته دوام ورکوي."
د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاندې ماو نینګ د جنوري په ۲۳مه په یو خبري کنفرانس کې ددغو بیړیو په اړه د پوښتنې په ځواب کې ټینګار وکړ چې چین د خپلو صادراتو د څارنې چاره پخپله پرمخ وړي او خپلو نړیوالو مکلفیتونو ته غاړه ږدي، خو د نورو هیوادونو لخوا لګول شوي هغه بندیزونه ردوي چې بیجینګ یې غیرقانوني او یو اړخیز بولي.
د امریکا غږ د چینايي څانګې د راپورونو په اساس، په تیره یوه میاشت کې د چین په دولتي رسنیو او ټولنیزو شبکو کې د جیران بیړۍ په اړه هیڅ ډول یادونه او بحث نه دی شوی.
فایننشل ټایمز "په لویدیځو هېوادونو کې د امنیتي مقاماتو" په حواله وویل چې ټاکل شوې وه د جیران بیړۍ د فبروري په پیل کې حرکت کړی وای، خو د مارچ تر ۱۰مې په چین کې پاتې شوې ده.
په نیو یارک کې د ایروشیا د سیاسي څېړنو ګروپ د ایران د چارو څېړونکي ګریګوري بریو وویل، تهران ښايي منتظر وو ترڅو وګوري چې ګولبن بیړۍ له ستونزې پرته ایران ته رسیږي او ورپسې د جیران بیړۍ ولیږدوي.
بریو وویل: "دا کښتۍ چې د ایران د توغندیو د صنعت اړوند خورا حساس توکي لیږدوي، چې د متحده ایالاتو تر بندیزونو لاندې دي، د درول کېدو له خطر سره مخ ده، او ایرانیان به دا خبره درک کوي."
د جیم ریش او پیټ ریکیټس په مشرۍ د امریکا د سنا اتو جمهوري غوښتونکو غړو د ایران او چین ترمنځ د کیمیاوي موادو د لیږدول کېدو د پلان په اړه د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو ته د فبروري په څلورمه یو لیک واستاوه، او له هغه څخه یې وغوښتل چې، که د ایراني بیړیو په اړه مطبوعاتي راپورونه سم ثابت شي، امریکا باید د خپلو نړیوالو شریکانو سره کار وکړي "ترڅو هغه بارونه ودروي چې اوس مهال روان دي."
د چین څخه ایران ته د سفر په جریان کې د ګولبن بیړۍ د درول کېدو په اړه هیڅ نښې نښانې نشته.
د متحده ایالاتو د بهرنیو چارو وزارت مطبوعاتي څانګې د سناتورانو د لیک په اړه د امریکا غږ د پوښتنې په ځواب کې ویلي، چې "موږ د کانګرس د لیکونو په اړه تبصره نه کوو." د سناتور ریکیټس دفتر هم د امریکا غږ پوښتنې ته سمدستي ځواب نه دی ورکړی.
د امریکا غږ چینايي څانګې ددې راپور په برابرولو کې مرسته کړې ده.