افغانستان کې د کوکنارو په کرکیلې له بندیز وروسته د اپینو بیې لوړې شوي

د ملګرو ملتونو د مخدره توکو د څار ادارې د چهارشنبې په ورځ مارچ ۱۲ (کب ۲۲) وویل چې په افغانستان کې د اپینو بیې مخ په لوړېدو دي او د طالبانو د مقاماتو له خوا د کوکنارو په کښت د بندیز وروسته "لویه ګټه" جنایي ډلو ته رسیږي.

په ویانا کې میشت د ملګرو ملتونو د مخدره توکو او جرمونو دفتر (UNODC) په یو بیان کې ویلي چې په ۲۰۲۴ کال کې، د یو کیلو ګرام اپینو بیه ۷۵۰ ډالرو ته رسیدلې، چې دا د ۲۰۲۲ کال په پرتله چې د طالبانو حکومت د کوکنارو کښت منع کړ او د هر کیلوګرام بیه ۷۵ ډالره وه، لس چنده زیاتوالی ښیي.

پخوا، افغانستان په نړۍ کې د اپینو ترټولو لوی تولیدونکی هیواد و، چې په کښت باندې یې د بندیز راهیسې په تولید کې د پام وړ کمښت راغلی دی.

دې اقدام د قاچاق مخه ونیوله، د هیرویینو او اپینو ضبط د ۲۰۲۱ کال په پرتله ۵۰ سلنه کم شو، پداسې حال کې چې نرخونه اسمان ته پورته شول.

د ملګرو ملتونو د مخدره توکو او جرمونو اداره وایي، "د سوداګرۍ د ټیټ حجم سره سره، د هر کیلوګرام لوړ نرخ لا هم د لویې کټې ډاډ ورکوي، په عمده توګه لویو سوداګرو او په جرمي ډلو کې تنظیم شویو صادرونکو ته ګټه رسیږي،" او زیاته یې کړه چې نرخونه "په وروستي تاریخ کې تر ټولو لوړ دي".

د ملګرو ملتونو د مخدره توکو او جرمونو ادارې (UNODC) وویل چې د اوږدې مودې راهیسې د یو کیلو ګرام اپین نرخ په اوسط ډول شاوخوا ۷۵ ډالر و، خو په ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو د واکمنۍ له پیل وروسته یې نرخ لوړ شو او د ۲۰۲۳ کال په دسمبر کې د هر کیلوګرام بیه ۸۰۰ ډالرو ته ورسیده.

دې ادارې زیاته کړه چې د ۲۰۲۲ کال په پای کې د اپینو زیرمې ۱۳،۲۰۰ ټنه اټکل شوي چې تر ډیره د لویو سوداګرو او صادرونکو لخوا ساتل کیږې او تر ۲۰۲۷ کال پورې افغان مخدره توکو ته د تقاضا د پوره کولو لپاره کافي دي.

د UNODC مشرې غاده والي وویل: "د اپینو د بیو لوړوالی او د پام وړ زیرمې پدې معنی دي چې په افغانستان کې د مخدره توکو قاچاق یو ډیر ګټور غیرقانوني تجارت پاتې دی."

هغې زیاته کړه چې د نړیوالو تنظیم شویو جرمي ډلو لخوا د مخدره توکو سوداګري "افغانستان، سیمه او هاخوا" بې ثباته کوي"، هغې د قاچاق شبکو د له منځه وړلو لپاره د یوې ستراتیژۍ غوښتنه وکړه.

میرمن والي، د افغان بزګرانو د وضعیت د ښه کولو لپاره د پانګونې غوښتنه هم وکړه ترڅو دوی د کوکنارو څخه مخ واړوي، دا هغه هڅه ده چې د طالبانو حکومت هم منعکس کړې ده.

د ملګرو ملتونو د مخدره توکو او جرمونو ضد ادارې (UNODC) ویلي: "دوامداره اقتصادي بدیلونو ته په بیړني ډول اړتیا ده ترڅو دوی [کروندګر] د کوکنارو کښت ته د بیرته راستنیدو څخه منع کړي، په ځانګړي توګه د کوکنارو اوسنۍ لوړې بیې ته په پام سره."

د طالبانو چارواکو تېره اوونۍ وویل چې دوی د هیواد په شمال کې له شپږو ټنو څخه ډیر اپین نیولي دي، دا څلور کاله دمخه واک ته ددې ډلې له راستنیدو راهیسې ترټولو لویه کچه ده.

تېر دسمبر کې، په شمال ختیځ بدخشان سیمه کې د کوکنارو د کرلو په تور له ۱۰۰ څخه ډیر کسان ونیول شول، چې کوکنارو پر کر د بندیز سره یې مقاومت کړی دی.

د کروندګرو او پولیسو ترمنځ په نښتو کې چې د کوکنارو د کروندو د ویجاړولو لپاره لیږل شوي وو، په تېره می میاشت کې څو کسان وژل شوي دي.