د تېر مني او د ژمي په لومړيو کې که څه هم کروندګر د بارانونو او اورښتونو د کمي له امله اندېښمن وو، خو د ژمي په وروستیو کې اورښتونو اوس خپلو فصلونو ته هېله مند کړي دي. دوی وايي، چې د پسرلي په رانېږدې کېدو سره د بارانونو کچه زیاته شوه او ددوی کښتونو ته په پوره توګه اوبه ور رسېدلې دي.
پداسې حال کې چې په افغانستان کې د کوکنارو د بې ساري کمښت خبره کیږي خو بیا هم ځینې کروندګرو کوکنار کرلي دي. له بلې خوا په بلخ کې له تېرو دوو میاشتو راهیسې د کوکنارو د اړولو کمپاین هم روان دی، چې په ترڅ کې یې د چمتال په ولسوالۍ کې په جریبونو ځمکه کوکنار اړول شوي دي.
کندوز کې د چرګانو د فارمونو یو شمېر مالکان وايي، چې د دانو او چرګوړو د قیمتونو لوړېدو له امله یې کاروبار له تاوان سره مخامخ دی او د دوی په وینا که له هګیو څخه د چرګوړو د تولید ماشینونه او د دانو د پروسس میلونه ډېر شي، نو دوی به واړه چرګوړي او دانه په ارزانه بیه واخیستلی شي.
په کندوز کې د ګلانو یو شمېر کروندګر وايي چې د پسرلي د موسم په رانږدې کېدو سره د ګلانو بازار ښه شوی دی. ددغه ولایت یو تن کروندګر مطیع الله چې د شلو کالونو راهیسي بېلابېل ډول ګلان کري وايي، سږ کال د ګلانو خرڅلاو بازار ډېر ښه شوی دی او تر دې مهاله یې تر درې زرو پور ګلان کرلي دي.
له څو کلونو راپدېخوا په کندوز کې د [میلون] په نوم د یو ډول کوچنيو خټکيو کرل ترویج شوي دي، چې د کروندګرو په وینا دغه ډول خټکي زیات حاصل ورکوي او هم یې حاصل تر شپږو میاشتو پورې دوام لري. ددغو خټکیو کروندګر وايي، دا ډول خټکي د ژمي په موسم کې د پلاستیکونو لاندې کرل کیږي.
په کندوز کې د نیالګیو کروندګر وايي که څه هم سږ کال د خلکو د اقتصادي وضعیت خرابوالي له امله د نیالګیو پلور او پېر کم شوی دی، خو د نیالګیو کاروبار له کوکنارو او نورو کښتونو څو چنده ډېره ګټه کوي، ځکه له لږې ځمکې ډېر حاصل لاسته راوړي.
د کندوز ولایت په چهاردرې ولسوالۍ کې کروندګر د کب په میاشت کې ددې لپاره د پلاستیک لاندې تورۍ او نور سبزیي کري چې په وخت حاصل ته ورسېږي. ددغو کروندګرو په وینا پلاستیک له یوې خوا کښت له سړې هوا ساتي او همدا ډول ډېر حاصل ورکوي.
په کندز کې یو شمېر کروندګر وايي، چې د ژمي په موسم کې یې په للمه ځمکه د پلاستیک لاندې د هندواڼو کرلو ته زیاته مخه کړې ده او د دوی په وينا هندواڼې ژر حاصل ته رسېږي، نو ځکه په بازار کې په ګرانه بیه هم خرڅېږي. دا کروندګر وایي چې په دغه توګه د هندواڼو کرل د کوکنارو د کښت څو چنده ډېره ګټه کوي.
د بلخ ولایت د نشه يي توکو پر وړاندې د مبارزې مدیریت وايي، د کوکنارو د له منځه وړلو کمپاین په ترڅ کې یې د دغه ولایت په بلخ، چمتال او چهاربولک ولسوالیو کې په ۶۰ جریبه ځمکه کې کرل شوي کوکنار له منځه وړي او په دې تړاو یې ۴۰ تنه کروندګر هم نیولي دي.
په بلخ کې یو سینماګر د نشه یي توکو د زیانونو په اړه د عامه پوهاوي کچې د لوړولو په موخه د ”ګل تباهي“ په نوم یو فلم چې د یوه معتاد ژوند پکې رانغاړل شوی، جوړ کړی دی. ددې فلم جوړونکی محمد اغا خالقیار وايي:"دغه فلم یې ددې لپاره جوړ کړی، چې ځوانان د نشه یي توکو په زیانونو خبر کړي ترڅو په نشو اخته نه شي.
د بلخ ولایت د بلخ ولسوالۍ یو شمېر کروندګرو چې د طالبانو له خوا د کوکنارو په کر کېلې له بندیز وروسته د پیازو کرلو ته مخه کړې ده، وايي که څه هم تېر کال د پیازو بیې ټیټې وې، خو له خپلو حاصلاتو یې ښه ګټه ترلاسه کړې ده.
په ننګرهار کې د ګوړې د ګاڼیو ځینې مالکان وايي، چې سږ کال د تېر کال په پرتله په بازار کې د ګوړې پلور ښه شوی او عمده لامل یې دا دی چې د نورو ملکونو په تېره بیا له پاکستان څخه د ګوړې واردول را کم شوي دي.
د کوکنارو په کرکیلي د طالبانو له بندیز وروسته په بلخ ولایت کې زیات شمېر کروندګرو په خپلو ځمکو کې هېنجه کرلې ده، خو وايي چې سږ کال د هېنجې بیه د تېرو نورو کلونو په پرتله زیاته را ټیټه شوې ده.
د بلخ ولایت د چمتال ولسوالۍ ځینې کروندګر وايي چې د طالبانو حکومت ټولو کروندګرو ته پداسې حال کې بیا خبرداری ورکړی دی چې کروندګر سږکال د بارانونو د کم ورښت له کبله اندیښمن دي.
بلخ ولایت کې د چمتال ولسوالۍ یو له هغو ولسوالیو څخه وه، چې په پراخه کچه پکې کوکنار کرل کېدل، خو د کوکنارو په کر د طالبانو له بندیز وروسته په دغه ولسوالۍ کې کروندګرو د کوکنارو د کر په موسم کې د کچالو کرلو ته مخه کړې ده.
د بلخ ولایت د بلخ ولسوالۍ هغو کروندګرو چې پخوا به یې کوکنار کرل، وایي له کله چې د کوکنارو په کرکیله بندیز لګېدلی دی، دوی د ژمي په موسم کې د پلاستیکونو لاندې د سبزیجاتو کرلو ته مخه کړې ده چې له کښتونو یې د کوکنارو په اندازه ګټه لاسته راوړي.
د بلخ ولایت د بلخ ولسوالۍ هغه کروندګرو چې سږ کال یې د کوکنارو پر ځای په خپلو ځمکو کې ګازرې کرلي دي وايي، چې سږ کال د ګازرو بیې ټیټي دي او په کښتونو یې خپل کړي لګښتونه هم نه شي پوره کولای.
په بلخ کې د طالبانو د حکومت امنیه قوماندانۍ په سلګونو کیلو ګرامه هغه نشه یي توکي سوځولي، چې په تېرو دوو کلونو کې ددغه ولایت له مختلفو سیمو ضبط شوي وو.
د بلخ د چمتال ولسوالۍ د مرکزي سیمي زلمیان وايي، که څه هم په دغه سیمه کې په پراخه کچه کوکنار کرل کېدل او دوی د کوکنارو په کروندو کې کار هم کاوه؛ خو ددوی په ویناء د کرکټ لوبې له دوی سره مرسته کړې چې په نشه يي توکو روږدي نه شي.
نور پورته کول
